مجله خبری مساجد

این رده، به اسم منزلت مالک الزّمان ( علیه السلام ) یا این که صاحب العصر و صاحب الأمر شناخته میشود. این رده، در بخش جنوبى مسجد واقع گردیده و به جهت اینكه معروف هست كه امام در آن نماز خوانده و عبادت كرده، جایگاه خاصّى در دل عموم دارااست. مساحت آن قبل از تعمیر اخیر، چنین بوده است: ارتفاع، هشتاد متر، پهنا تقریبى، پنج و نیم متر و بعد از آن این نصیب بسیار توسعه یافت. این جایگاه، یك محراب دارااست و بر محراب آن پنجرهاى برنزى می باشد كه قدمت آن متجاوز از صد و پنجاه سال وجود ندارد. آن پنجره سوای تزئین و نوشتار میباشد و اطراف این پنجره، دو دعاى پر اسم و رسم (دعاى زیارت جایگاه) وجود دارد، باطن ساختمان مقام كه مطرح ترین رده مسجد میباشد، دو تالار بلندمرتبه براى نماز و نیایش مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد هست.

یكى در نصیب شمالى كه خاصّ مردان می باشد و دیگرى در سمت راست كه خاصّ زنان هست. سید محمّد مهدى بحرالعلوم در سال 1181 ق. ساختمان رده امام مهدى ( علیه السلام ) را سازه بنیان، آن‌گاه در طی وی یک‌سری رتبه این جایگاه بزرگتر شد.

بعد از آن این ساختمان تخریب شد و ساختمان جدیدى براى این مقام سازه گذارده شد.

در آخرها سال 1394 ق. حاج عبدالمنعم ناصر مرزةالاسدى ساختمان جدیدى به جاى آن سازه ایجاد کرد.

در سال 1315 ق. حاج محمّد رشاد ناصر مرزه الاسلامى، ساختمان قبلى را تخریب كرد و رده را توسعه و گسترش اعطا کرد و مساحت آن به ششصد متر رسید و ساختمان كنونى به عبارتی ساختمان است.

مسجد سهله

شب چهارشنبه و مسجد سهله‏

سید بن طاووس گفته هست: در صورتی‌که خواستى به مسجد سهله بروى، میان مغرب و عشا در شب چهارشنبه برو؛ چون این فرصت از زمان هاى دیگر برتر است.

روضه خوان محمّد حسن، صاحب «الجواهر» متوفى سال 1226 ق. سنّت رفتن به مسجد سهله رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در شب چهارشنبه هر هفته را محور گذارى كرد. در گستردن اکنون روحانی آقا بزرگ تهرانى آمده میباشد كه وی مدّت چهل سال با پاى پیاده در شبهاى چهارشنبه از «نجف» به «مسجد سهله» میرفته اند، حتّى هنگامى كه پشتشان خمیده گردیده بود، همچنان به این مسجد میرفته اند. علّامه نورى در كتاب «جنّةالمأوى» نوشته، مردى با تقوا و دین دار خاطرنشان کرد: از اهل معرفت بسیار می شنیدم كه می گفتند: استجاره در مسجد سهله بایستی چهل چهارشنبه متوالى باشد تا بتوان امام منتظَر را روئت کرد و اینجانب این كار را ایفا دادم و موفّق به دیدار وی گردیده ام و بارها این را تجارب كرده ام. بعد از آن این فرد ماجرا تشرّف خویش به سرویس امام فرصت ( علیه السلام ) در مسجد سهله و رفتن با وی به مسجد كوفه را ذکر كرده هست.

سید رضوى در كتابش «التّحفة الرّضویه» درباره‌ی كسانى كه به دیدار امام در بیدارى مشرّف آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد گردیده اند، میگوید: این چیز معروفى در نجف هست و مسجد سهله حتّى یك هفته از كسانى كه ایمان به این نهایت شریف دارا هستند، خالى وجود ندارد و بدن‏ها كسانى كه بختشان بلند میباشد، به آن می رسند. كسانى كه اورا درین مسجد چشم اند، حكایت هاى زیادى نقل كرده‏ اند كه بخشى از آن در كتاب «جنّة المأوى» آمده میباشد.

پس از خلیفه اموی، ولید بن عبدالملک 86/96 قمری ، ابوالعباس عبدالله اول خلیفه عباسی 132/136 قمری تغییرات و توسعه و گسترش مختصری در مسجد بوجود آورد .

تعمیرات مسجد از 655 قمری تا 898 قمری ( حریق مسجد و مرمت آن ):

در اولیه ماه رمضان سال 654 قمری بر اثر وارفته انگاری یکی از فراشان مسجد به نام ابوبکر مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد اوحد ، حریقی در بنای مسجدالنبی (صلی الله علیه و آله و سلم) چهره داد که در اسرع وقت به دیگر بخش ها سرایت نمود. متأسفانه با تک تک تلاش هایی که اهل مدینه متحمل آن شدند ، نتوانستند حریق مهیب را مهار کنند . از این رو همگی قسمت های بنای مسجد طعمه حریق شد. نمای مرمرین، سقف ها، منبر ، درب ها ، خزائن ، صندوق های کتاب، پرده ها ، قرآن ها . . . همه سوختند و فرو ریختند .

مورخان در تاریخ مدینه واقعه نظردارند که مردم مدینه بعد از مشاهده اثر ها و بقایای بجای باقی مانده از مسجد و عدم تواناییشان در بازسازی و ترمیم آن نامه ای به خلیفه وقت مستعصم بالله بن مستنصربالله نوشته ، گستردن اسف انگیز بنای مسجد را به اگاهی او رساندند .

مستعصم بالله معماران را با اثاثیه و لوازم ساختمانی به سوی مدینه بسیج نمود. آن‌ها آغاز سال 655 قمری آغاز رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد به تجدید بنای مسجدالنبی (صلی الله علیه و آله و سلم) نمودند. البته با تمرکز به ریزش سقف بر روی بنای مقبره محمد رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) معماران و بزرگان مدینه جرأت و شیوه پاکسازی حجره و مرقد را درخود نیافتند و نامه ای جهت تعیین تکلیف به خلیفه نگاشتند البته درگیری خلیفه و ستیز شهروندان بغداد با تاتارهای مهاجم به پاسخ مقتضی نتایج نشد و حجره به همان سان باقی ماند .

چون مردم در سال 655 قمری قابلیت و امکان و اقتضای ترمیم را به دست آوردند و حدود حجره و مرقد و روضه را شناختند ، با رعایت دقیق موازین دینی و تاریخی، سقف حجره و فضا آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد آن را تا دیوارهای قبله و سمت شرقی آن و باب جبرئیل ، روضه و منبر را ترمیم و مرمت کردند .

اخوی والا خیس صاحب و مالک جواهر، روحانی محمّد حسین که محصل ای زرنگ و مستعدّ بود نیز همراهشان میرفت تا اینکه در یکی‌از این سفرها به صورت اتّفاقی و از روی غلط، گزینه اصابت گلوله قرار گرفت و در عنفوان جوانی، در حالی که در مسیر مسجد سهله بود، کشته شد.

ماجرا از این قرار بود: یکی عده ای که به فرمان روحانی جعفر کشف کننده الغطاء درگیر مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد فراگیری آموزش نظامی و تیراندازی در کویر های محیط شهر بود تا در قبال وهّابیونی که دائماً کربلا و نجف را گزینه هجمه های خویش قرار می دادند، بایستد و نگهبانی نماید، تیری شلیک می نماید و به منجر انحراف در تیراندازی، روحانی محمّدحسین گزینه اصابت گلوله قرار گرفته و رحلت می نماید.

صاحب جواهر در بستر بیماری ای که باعث به رحلت وی شد، از طرف یکی عیادت کنندگان، گزینه سوال قرار گرفت که در صورتی خدای نکرده برای شما اتّفاقی بیافتد، مرجع تبعیت چه کسی خواهد بود؟ صاحب جواهر برای جواب به‌این سؤال امر کرد تا بزرگان از در بین علما و مجتهدان توده شوند. آنها نیز فورا به نزد صاحب و مالک جواهر رسیدند. برخی با دیدن شرایط جسمانی صاحب جواهر گمان کردند که وی، اورا تحت عنوان مرجع پیروی بعد از خویش گزینش می نماید و بعضا احتمال می دادند که صاحب و مالک جواهر، یکی از فرزندانش را برای این اصلی سفارش می نماید؛ زیرا دربین فرزندانش کسی بود که سزاوار اینگونه منصبی باشد. هنگامی که همه مدعوّین آمدند، صاحب و مالک جواهر سراغ شیخ مرتضی انصاری را گرفتند؛ البته وی در رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد جلسه حاضر عدم وجود. کسی را به‌دنبال وی ارسال کرد. زمانی روحانی انصاری آمد، صاحب و مالک جواهر به وی ذکر کرد: آیا منرا در اینگونه موقعیّتی صرفا می گذاری؟ روحانی مرتضی جواب بخشید: در مسجد سهله مشغول دعا برای شفای شما بودم. مالک جواهر فرمود: زمام کارها دینی را که به اینجانب ودیعه گردیده بود، موقتا ودیعه الهی در نزد توست؛ پس تو نیز از احتیاطاتت کَم کن؛ به دلیل آنکه دین، دین سادگی می باشد.

مرحوم آیت الله سیّد کاظم یزدی (مالک عرو＼ الوثقی) نیز رفتن به مسجد سهله را که در برخی از موقعیت و وقت ها خاص، بقیة عموم در فکر دیگری بودند، بر کارها دیگر ترجیح می‌بخشید و بخش اعظمی از عموم نیز از این سلوک آن مرحوم تاسی می کردند.

آیت الله حکیم نیز بر زیارت مسجد سهله مواظبت داشتند و مدام فرزندان و اشخاص دیگر خانواده اش را به زیارت و توقّف لحظاتی، آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد هر یک سری اندک درین مسجد، تشویق میکرد. تلاش مرحوم آیت الله سیّد محسن حکیم بر این بود که‌این ناحیه را به بهانه ها و مناسبت های مختلف آباد گرداند. مرمت مسجد «زید» و «صعصعه» که در کنار مسجد سهله قرار گرفته، مثال ای از فعّالیت های مرحوم سیّد محسن حکیم است.

همینطور تحت عنوان یک کار احتیاطی برای جانبداری برق مایحتاج مسجد و واحدهای احداثی دیگر چهار منبع متعدد در لحاظ گرفته گردیده که دوتای آن از کمپانی برق مدینه منوره و منبع سوم متشکل از شش دینام مولد بسیار بزرگ میباشد و چهارمی منبع از تعداد متعددی باتری که در درون مسجد النبی کار مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد نهاده شد‌ه‌است تشکیل میگردد. در حالتی‌که یک کدام از منابع برق شهر غیروابسته شود برق مسجد به صورت خودکار از منبع دوم حفاظت می‌شود و درصورتی که هر دو منبع شهری از کار بیافتند که‌این پدیده فوق العاده کم می‌باشد، منبع سوم به صورت خودکار به عمل خواهد زمین خورد و در حالتی‌که کلیه منابع از کار افتادند که‌این وضعیت مشابه به محال میباشد برق مسجد و مراکز ضروری از روش چهار‌مین منبع نگهبانی گردد.

در دو صحن پیشین مسجد نیز، چترهای خودکاری گذاشته گردیده که برای غربت از آفتاب و باران گشوده و بسته میگردند.

همینطور به خواسته سهولت وصال به پشت بام مسجد افزون بر پله های سنگی یک‌سری گزینه پله برقی تشکیل‌شده اند که می شود به راحتی توسط آن ها به پشت بام مسجد رفت.

از نکات جالب این گسترش آن است که در تمامی بنای نو، عملکرد گردیده است تا افزون بر ابداع های نو معماری مسجد به گونه ای باشد که با معماری پیشین که میراث بعد از ظهر مملوکی و عثمانی می باشد هماهنگ باشد. در این سازه ، اسم «الله» و «محمد» در تمامی جا تکرار گردیده و برخلاف زمان عثمانی که از اسم خلفا هم برای تزئین به کارگیری می‌شد در معماری نو استفاده نشده می‌باشد.

3- پیشرفت ملک عبدالله بر مدفن النبی

واپسین مرحله گسترش مسجد، به وسیله ملک عبدالله سلطان کنونی سعودی انجام شده و تا به امروز ادامه رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد دارااست. او به نوبه خویش مبادرت به ایفا کارهایی در جهت توسعه مسجد نمود، که در اصل تکمیل کننده شغل های ملک فهد به حساب می‌آید. این گسترش مشتمل بر :

این توسعه و گسترش به حدود 30500 متر مربع میرسد که همانند محوطه های گذشته با سنگ های مرمرین سپید و گرم نشو (ضد حرارت) و برای ادای فریضه نماز فرش شده و نمازگزاران از ماه میمون رمضان سال 1429ه.ق در آن نماز به مکان آوردند. در زیرزمین این محوطه دو طبقه تشکیل‌شده که یک طبقه آن به طور تونلی برای عبور اشکال اتومبیل ها و طبقه دوم آن ضمن پارکینگ دارنده چهار ساختمان برای خدمت های بهداشتی میباشد که هر ساختمان دارنده 888 دستگاه سرویس بهداشتی و 1823 مقام وضو میباشد. درین پروژه 44 پله برقی و 12 بالا بر و یکسری پله بی آلایش نیز شغل گذارده شده است.

2-3- پروژه چترهای مسجد النبی مدینه

این پروژه نیز در حد خویش شگرف و بی سابقه میباشد و از 250 چتر تعالی درست شده که بر روی ردیف های آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مو جود در محوطه های بیرونی مسجد نصب شده اند.

این چترها بعد از گشوده شدن، مساحت 143000 متر مربع از محوطه های دور و بر مسجدالنبی (ص) را در چهار جهت آن می پوشاند. در تحت سایه هر کدام از این چتر ها بیش از 800 نفر میتوانند نماز بخوانند.

اضافه بر این چترها که منحصر به فرد نمازگزاران میباشد ، شش مسیر در جهت جنوبی مسجد برای عبور و مرور حجاج و معتمرین نیز بوسیله چتر پوشیده گردیده است.

این چترها به صورت منحصربه‌فرد برای استفاده در مسجدالنبی ساخته شده و در ایجاد کرد آنان واپسین تکنولوژی ها به شغل رفته می باشد. این چترها به صورتی ساخته و نصب شد‌ه‌است که در هنگام گشوده شدن یکی از بالای دیگری قرار می گیرند به نحوی که محوطه زیر خویش را تماما پوشش میدهند. طول تنی چند از آنان هنگام گشوده گردیده 14.40 متر و طول مجموعه دیگر 15.30 متر می‌باشد.

جذاب اینجاست که طول هر دو دسته چترها در حالت بسته 21.70 متر میباشد.

3-3- نصب پنکه های پخش کننده آب در فضای درونی مسجد النبی

در این طرح تعداد 436 پنکه والا که در زمان چرخش، آب را به طور ذرات ریز و پودر مانند در جهات متعدد پخش می کنند. این پنکه ها در تلطیف و خنک نمودن هوای محوطه های بیرونی مسجد مخصوصا در گرمای فصل تابستان فوق العاده موثرند. این پنکه ها بر روی ردیف هایی که چترها بر آن سوار گردیده اند نصب شده اند .

مرحوم آیة الله حائری، کتاب ارزش‏مندی دارا هستند که‌این نویسنده، آن کتاب را از محضر معظم له سپرده گرفتم و با اذن‏ی وی زیراکس کردم .

وقتی که دست نویس‏های او‌را به محضر مقدس وی بردم، از سرویس‏شان پرسیدم: «آیا برای نقل مطالب این کتاب، مجاز هستم؟» . مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد وی، علاوه بر این که اذن دادند، فرمودند: «اینجانب، درین کتاب ، صرفا مطالبی را آوردم که بر صدق آن‏ها اعتقادوباور دارم و می‏توانم بر صدق آن‏ها قول حضرت عباس بخورم » .

مرحوم آیة‏الله حائری، درین کتاب می‏فرمایند :

مسجد جمکران، یک کدام از آیه‌ها باهرات آن حضرت میباشد . توضیح این نوشته ی علمی، در ضمن تعدادی جهت – که شاید خیلی‏ها از آن غافل باشند – ذکر شده می‏خواهد شد :

1ـ داستان مسجد جمکران که در بیداری واقع گردیده، در کتاب تاریخ قم که کتاب معتبری میباشد، از صدوق، علیه الرحمه، نقل گردیده‌است .

مرحوم آقای بروجردی که مرد ظریف و ملایی بود، می‏فرمود: «این قصه، در طی صدوق، علیه الرحمه، واقع گردیده و این که وی نقل نموده است، دلالت‏بر کمال صحت آن دارااست .

2ـ داستان، دربرگیرنده جریانی میباشد که مرتبط با یک نفر وجود ندارد، برای این که صبح که عموم بیدار می‏شوند، می‏بینند با زنجیر، علامت گذارده گردیده است که عموم اعتقادوباور نمایند . و این زنجیر، مدتی در خانه سید محترمی، ظاهرا به اسم سید ابوالحسن الرضا، بوده است و عموم به آن استشفاء می‏کرده‏اند و بعدا، فارغ رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد از هیچ جهت طبیعی، مفقود می‏خواهد شد .

3ـ مکان بدور از شهر و در وسط کویر، جایی وجود ندارد که مورد جعل یک شخص جمکرانی بشود، آن هم دست تنها، در یک شب ماه رمضان .

4ـ نوعا، عموم ساده، به واسطه‏ی خواب، یک امامزاده را معین می‏نمایند و مسجد، از تصور عموم بی آلایش، بدور میباشد .

5ـ در‌حالتی که پیدایش این مسجد روی احساسات مذهبی و عشق‏ی مفرط به حضرت مالک الامر علیه السلام بود، می‏بایست‏سراسر، توسل به آن بزرگوار باشد، چنان که درین عصر، عموم، بیش‏خیس، زیارت حضرت‏اش را در آن مسجد می‏خوانند و متوسل به آن حضرت می‏شوند، اگر‌که در‌این دستور معنوی، اصلا، اسمی از آن حضرت وجود ندارد، آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد حتی تا به موقتی هم بیش‏خیس مشهور به مسجد جمکران است، خیر مسجد مالک الزمان .

6ـ متن دستور، موافق با استدلال‏ی دیگر میباشد؛ برای این که هم نماز تحیت مسجد وارداتی هست و هم نماز امام مجال علیه السلام با صد توشه «ایاک نعبد و ایاک نستعین‏» و هم تهلیل و تسبیح فاطمه‏ی زهرا، درود‏الله علیها .

ساختمان کلیسای سوم به عبارتی ساختمان کنونی مسجد ایا صوفیه می باشد. تشکیل داد این کلیسا را در سال 532 میلادی بعد از تخریب کلیسای دوم، شروع کردند. ژوستینین یکم امر کرد که برای تشکیل داد این کلیسا از هر چیزی بهترینش را از سرتاسر امپراطوری آماده نمایند. شاید برایتان دیدنی باشد که بدانید برای ایجاد آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد کرد این کلیسا بیشتراز هزار نفر به شغل گمارده گردیده بودند.

این سازه بسیار خوب ساخته شده بود و پژوهشگران معتقدند بودند برنامه ساخت شایسته ترین بنا زمان‌شان ریخته گردیده‌است البته در زلزله‌هایی که در سال‌های 553 و 557 واقعه سقف کلیسا رخنه‌ خورد و در غایت در یک زلزله در سال 558 باعث فروریزی آن شد که اما امپراطوری دستور نوسازی آن را تخت‌گاز صادر کرد. در سال 726 میلادی لئون سوم امرکرد که نیایش تصاویر غیر رسمی هست و به این ترتیب باید کل شمایل‌های مذهبی به وسیله ارتش نابود خواهد شد. مجموع شمایل و مجسمه‌ها نابود و یا این که به مکان رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد دیگری منتقل شدند و این قصه تا زمان ملکه ایرن ادامه داشت.

در نقطه پايان نزاع صلیبی چهارم زمانی که قسطنطنیه اشغال شد؛ مسیحیان لاتین ایا صوفیه را آیتم توهین قرار دادند. اکثری از یادگارهایی ار که از زمان باستان در آن باقیمانده بود، دزدیدند و به غرب فرستادند. در طی وقتی که قسطنطنیه به وسیله لاتین‌ها تصرف گردیده بود، یعنی در سال‌های ۱۲۰۴ تا ۱۲۶۱، ایا صوفیه را به کلیسای کاتولیگ‌های حافظه موقت تبدیل کرده بودند.

مسجد

البته ایا صوفیه تا هنگامی کلیسا بود که ترکان عثمانی (1453 میلادی) استانبول را فتح نکرده بودند. بعداز فتح این شهر، ایا صوفیه هم به مسجد تغییر‌و تحول کاربری داد. سه روز بعداز فتح استانبول به وسیله محمد فاتح، نماز آدینه در ایا صوفیه برگزار شد. محمد فاتح یک مناره نیز برای این کلیسای دیرین ایجاد کرد مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد که بعد ها بایزید دوم مکان آن مناره را با مناره جدیدی پر کرد.

سلیمان یکم زمانی که مجارستان را فتح نمود، دو شمعدان والا از این مرز و بوم به ایا صوفیه آورد و در دو طرف محراب جایگذاری کرد. به همین ترتیب در زمان اسلامی آثار و قسمت‌های متعددی بدین مسجد اضافه شوید.

بعد به طریق افتادم . یک بار دیگر من را فرا خواند و فرمود: «هفت روز یا هفتاد روز در‌این محل اقامت کن‏ [10]

حسن بن مثله می‏گوید: « من، به خانه رفتم و همگی‏ی شب را در پندار بودم تا صبح طلوع کرد . نماز صبح خواندم و به نزد مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد علی منذر رفتم و آن داستان را با او فی مابین نهادم .

همپا علی منذر، به جایگاه دیشب رفتیم . پس او گفت: «به خدا قسم که نماد و علامتی که امام علیه السلام فرموده بود، این جا گذارده می‌باشد و آن، این که حدود مسجد، با میخ‏ها و زنجیرها مشخص و معلوم گردیده است » .

آنگاه به نزد سید ابوالحسن الرضا رفتیم . چون به سرای وی رسیدیم، غلامان و خادمان او گفتند :

« شما از جمکران هستید؟» . گفتیم: «آری .» . پس گفتند: «از اول هکر نست، رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد سید ابوالحسن چشم به راه شما میباشد . »

پس وارد شدم و سلام گفتم . جواب نیکو بخشید و بسیار احترام کرد و منرا در جای نیکو نشانید . پیش از آن که من کلام بیان‌کنم، او حرف شروع کرد و اظهار کرد: «ای حسن بن مثله! من خوابیده بودم . شخصی در عالم رؤیا به من گفت :

« شخصی به نام حسن بن مثله، هکر نستان، از جمکران پیش تو خواهد آمد . آن چه بگوید، اتکا کن و گفتارش را تصدیق کن آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد که کلام او، صحبت ما میباشد . هرگز، صحبت او را رد نکن . » از خواب بیدار شدم و تا این ساعت چشم به راه تو بودم .

حسن بن مثله، داستان را مشروحا برای او نقل کرد . سید ابوالحسن، دستورداد بر اسب‏ها زین نهادند . سوار شدند . به سوی ده (جمکران) رهسپار گردیدند .

این مسجد والا رویدادها تاریخی زیادی را از سر گذرانده میباشد. آتش‌سوزی بلندمرتبهِ سال ۱۶۶۰ میلادی، دامنش را تا مسجد سلیمانیه رساند و به آن صدمات بدون شوخی وارد کرد. ولی در طول شاه محمد چهارم نصیب‌های جراحت‌دیده‌ ترمیم شد تا مسجد سلیمانیه همچنان نگینی در میان جاذبه‌ های استانبول بدرخشد. بااین‌‌وجود، رگه‌هایی از سبک معماری باروک در اثر مرمت در مسجد دیده میشد که طرح اولیه آن را تغییر و تحول داده بود.

دو‌مین صدمه در سال ۱۷۶۶ میلادی بدین مسجد تاریخی وارد شد. این بار زلزله عزمش را جزم کرده مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد بود که مسجد سلیمانیه را به یک اثر تاریخی که تنها در تاریخ اسمش آمده تبدیل کند. تعمیرات پس‌ از این زلزله مسجد را احیا کرد؛ البته معماری اولیه آن دستخوش تغییرات جدی‌­تر شد و مسجد سلیمانیه دیگر آن مسجد دیرین نشد.

صدمات دور از شوخی مسجد سلیمانیه استانبول به همین دو بار ختم نشد. در زمان جنگ جهانی دوم ایوان مسجد به مکانی برای انبار اسلحه و مهمات تبدیل‌ شده بود. با آتش‌دریافت کردن مهمات جنگی، ضربه سوم به‌این بنای شگفت‌انگیز وارد شد و چیزی نمانده بود که مسجد سلیمانیه به‌طورکامل از رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد میان برود؛ البته طرفداران معماری، بازهم در سال ۱۹۵۶ میلادی مسجد سلیمانیه را احیا کردند تا آثار تاریخی ترکیه را آحاد‌وکمال نگهداری کنند.

رخنه‌‌ها در سال ۲۰۱۳ میلادی پل مترو هالیچ را افتتاح کردند تا قدرت و توان مهندسان این سرزمین را در مورد معماری به طور جهانیان بکشند. اگرچه این پل خوشگل به یک بخش جدایی‌ناپذیر از لیست جاذبه‌ های ترکیه تبدیل‌ شده و حتی پایش تا فیلم‌های دارای اسم و رسم ترکیه رسیده است، البته صدمات آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد جبران‌ناپذیری به نمای شمالی مسجد وارد کرده است. شاید روزی به‌اندازه‌ای سازه‌های مدرن در این مکان بنا گردد که حتی گردشگر‌ها هم مسجد سلیمانیه را به‌دست فراموشی بسپارند، گذر زمان درستی صدق یا نادرستی این تامل را روشن می‌کند.

۴- مسجد کوفه از مساجد چهارگانه گرانقدر عالم

مکان : شهر نجف در عراق

مسجد کوفه یکی‌از مساجد چهارگانه بلندمرتبه دانا اسلام هست. این مسجد در ۱۲ کیلومتری شمال شهر نجف واقع است. گفته می‌شود این مسجد آغاز به وسیله حضرت آدم تشکیل‌شده و پس از مسجدالحرام کهن‌ترین مسجد فقید هست. در دهه‌های نخستین هجری قمری این مسجد بوسیله سعد بن ابی وقاص نوسازی و مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد آن گاه به وسیله علی ابن ابی طالب مرکزی اساسی برای خلافت در نظر گرفته شد. بقاع برخی از بزرگان و علمای دینی در آنجا جای دارد.

مسجد کوفه با شکل هندسی مربع و با طول و عرضی در حدود ۱۱۰و۱۱۶ متر و صحنی والا و فارغ از سقف و دیوارهایی به ارتفاع ۲۲ متر که دورتا به دور محوطه اش هفتاد و شش غرفه وجود دارااست، طراحی گردیده است. این مسجد چهار در برای ورود و خروج داراست.

مثلا مساجد مهم شیعه مسجد سهله میباشد

مسجد سهله (نام‌های دیگر: مسجد سهیل، بنی‌ظفر، عبدالقیس) یکی از مشهورترین مساجد اسلامی هست که در قرن اولیه هجری به وسیله قبایل عرب در کوفه در سمت شمال غربی مسجد جامع کوفه به فاصله حدود دو کیلومتر ساخته‌گردیده‌است. این مسجد یکی از سابق‌ترین مساجد منتسب به حجت بن الحسن، امام دوازدهم، شیعیان هست. مسجد سهله در شرق نجف یعنی در شهر کوفه قدیم جای‌دارد، این مسجد در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی بقاع امام علی با زاویه ۳۷ مرتبه و ۲ کیلومتری شمال غربی مسجد کوفه با زاویه ۵۳ مرتبه جای دارد. در مجموعه روایات با تعابیر مختلفی از منزلت معنوی و رده مسجد سهله خیال و خاطر شد‌ه‌است. می قدرت اذعان کرد از خبر ها چنان مشخص می شود که بعداز مسجد اعظم کوفه مسجدی به فضیلت این مسجد وجود ندارد.

این مسجد در زمینى خالى از سکنه که فضا آن پوشیده از ماسه هاى قرمز است ساخته شده است. شکل هندسى آن نسبتاًً به صورت مستطیل با طول ۱۴۰ متر، عرض ۱۲۵ متر و مساحتى بالغ بر ۱۷۵۰۰ مترمربع میباشد. ارتفاع دیوارهایى که آن را تسلط کرده حدود ۲۲ متر است که هر کدام از اضلاع چهارگانه رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد آن به وسیله برج هاى نیم دایره ای از طرف خارج و به فاصله هاى مساوى تقویت مى شوند. در اواسط ضلع شرقى دیوار، مناره اى به ارتفاع ۳۰ متر وجود داراست. در اصلى مسجد در وسط ضلع شرقى در مجاورت این مناره جای دارد.

در قسمت هاى مختلف صحن مسجد محرابهایى ساخته شده است که به نام پیشوایان فقاهتی نامگذارى شده، ازجمله رده امام درستگو، امام سجاد، مقام امام فرصت، ابراهیم، ادریس، خضر.

در احادیث فراوانی به صراحت اعلام شده که اقامتگاه شخصی امام مهدی(عج)در حین ظهور، مسجد مقدس سهله می باشد :

محدثان عالی رتبه شیعه، با اسناد معتبر، در مجامع حدیثی خود قصه کرده­اند که روزی در محضر آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد حضرت امام درست گو(ع) از مسجد سهله ذکر کرد و شنود شد، فرمودند: «آنجا اقامتگاه صاحب و مالک ماست؛ هنگامی که با خانواده­اش قیام کند». کافی،ج۳، ص ۴۹۵٫

از مهم‌ترین فضیلت های مسجد سهله آن هست که هر که ۴۰ شب چهارشنبه در‌این مسجد بیتوته کند و به عبادت بپردازد به دیدار یوسف فاطمه نائل خواهد شد

احداث این مسجد در سال ۷۹۴ ش با کارایی گوهرشاد خانم، دختر امیر غیاث الدین ترخان، همسر شاهرخ بن تیمور گورکانی و در حین استانداری پسرش بایسنقر میرزا، در ضلع جنوبی بقعه رضوی استارت شد و در سال ۷۹۷ ش به اتمام رسید.

از حیث استحکام بنا و ویژگی‌های معماری اسلامی و زیبایی در طراحی، روال، خط، کاشی‌کاری‌های معرق و غیرمعرق، مرقم مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد و غیرمرقم، مقرنس، گچ‌کاری و دیگر تزئینات هنری و مشخصه‌های معماری سنتی بی‌نظیر و ممتاز دارااست. بنای مسجد با گذشت ۶۰۰ سال همچنان مستحکم و ماندگار، چون آیینه‌ای میباشد که عظمت و قدمت و زیبایی معماری و هنر اسلامی در قسم تیموری را به نمایش می گذارد. خراسان در کتاب های کهن ایرانی پهنه ی زمین به هفت اقلیم نصیب گردیده‌است. که به عنوان مثال ی آن ها ساوات (مملکت مشرق) یعنی خراسان میباشد. کلمه ی خراسان خود ترکیبی از دو واژه ی قدیمی ایرانی یعنی «خور» در مضمون‌ خورشید و «راحت» صفت فاعلی از ریشه ی «آس» به معنی برآمدن و سرزدن است و خراسان سرزدنگاه خورشید یا مشرق زمین مضمون‌ می‌دهد. در کتاب شهرستان های کشور‌ایران نخستین سرزمینی که نامش برده می‌گردد خراسان با شهرهای سمرقند، سغر، بلخ، خوارزم، مرو، مرورود، هرات، توس، رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد پوشنگ، نیشابور، قاین، گرگان، کوش می‌باشد.

جغرافی نویسان اسلامی غالباً خراسان را بارکده ی فقید اسلام دانسته و حدود آن را پهناور تعریف‌و‌تمجید کرده اند بنابراین نام خراسان یادآور تقدسی کهن میباشد که خاطره های جمعی را برای اقوام اکثری متداعی می کند. چه سرزدنگاه خورشید و پرتو بخش سرزمین ای آریایی از فرصت های بسیر دور میباشد به باعث این تقدس و اهمیت فرهنگی است که این مرز و بوم را مقام دانشمندان، بزرگان، فقها و علما دانسته اند و آن را تبارک شمرده اند. از کجای این خراسان تعالی (خراسان قدیم) بگوییم از مشهد مقدس که آرامگاه جان فقید میباشد و پیکر منزه فرزند آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد بزرگ بنی اکرم (ع) را در آغوش دارد، از بلخ درخشان و سمرقند ز زمینش یا از گهواره ی هنر و متانت، هرات، نیشابود، قاین، بیرجند، سبزوار. از کجای این مرزو بوم مقدس حرف بگوییم که بام و درش درخشان می‌باشد و کوه و بیابانش تابان، خراسان یادآور جاذبه های خاص و خاطره های دلنشینی میباشد که شوق کودکی و شور جوانی را در دل ها ساخت می کند. شوری که می اقتدار خالق صمیمی ترین و رمانتیک ترین نوشته ها باشد.