مساجد متعددی را که به تبعیت از مدل و روش عربی درقرنهای آنگاه درست شده فعلا می توان مشخص و معلوم کرد. تاسی از مدل عربی بیشتر راجع به با مسائل اقلیمی صورت گرفته میباشد.
مسائل اقلیمی به دو بخش مصالح و مواد ساختمانی و آب و هوا تقسیم میشوند. در بخش مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مصالح و مواد ساختمانی، بخش ها کوهستانی که از دید مصالح خاکی در مضیقه می باشند نیز در ساختمانها از چوب و سنگ موجود درمنطقه به کار گیری می نمایند.
بارش برف و باران زیاد نیز باعث می شود تانوع و نحوه معماری بخصوصی به فعالیت گرفته شود تا ساختمان از گزند باران و برف نگهداری شود. مخصوصا در معماری مساجد که دهانه های گرانقدر و فضای تالارها به پوشش نیاز داشت، تقلید از روش عربی از لحاظ کاربری و اقتصادی صرفه بیشتری داشت مانند مثال های زیر:
مسجد کوچه میرنطنز، از قرن ۶ ه. ق مسجد راز اور گلپایگان، از قرن ۹ ه. ق
مسجد حاجتگاه ابیانه مساجد باطاق ضربی و هلالی (شبستان دار)
با کامل شدن طرح سقف حصیری و چوبی بر روی ستونهای سنگی یا این که آجری رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد یا این که خشتی در سقف طاق های ضربی از ثواب استعمال شد. براین اساس شبستان با چهل ردیف با ستون پوشش ضربی متداول شد.
اصول کار طاق ضربی با هلالی را که از نیم بیضی معروف به ناری تشکیل میگردد،
مسجد جامع فهرج یزد(نصفه نخستین قرن اولیه هجری قمری)
ساختمان این مسجد که در طول سعید بن عثمان در قرن نخستین ساخته شده موقتی به به عبارتی آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد شکل گذشته خویش باقی میباشد. یعنی براساس طریق مسجد مدینه. حیاط مستطیل مرکزی؛ در جناح جنوبی طرف قبله و شبستان ستوندار با دو ستون ردیف برابر دیوار قبله و ۴ ستون ردیف عمقی عمود بر دیوار قبله، که دارنده ۳ نار میباشد. ناو وسطی ناو مهم است که در پایان محراب مسجد را بین خویش می گیرد طول این ناو نیز از ناوهای طرفین بزرگتر میباشد.
مساجد متعددی را که به تبعیت از مدل و روش عربی درقرنهای آنگاه درست شده فعلا می توان مشخص و معلوم کرد. تاسی از مدل عربی بیشتر راجع به با مسائل اقلیمی صورت گرفته میباشد.
مسائل اقلیمی به دو بخش مصالح و مواد ساختمانی و آب و هوا تقسیم میشوند. در بخش مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مصالح و مواد ساختمانی، بخش ها کوهستانی که از دید مصالح خاکی در مضیقه می باشند نیز در ساختمانها از چوب و سنگ موجود درمنطقه به کار گیری می نمایند.
بارش برف و باران زیاد نیز باعث می شود تانوع و نحوه معماری بخصوصی به فعالیت گرفته شود تا ساختمان از گزند باران و برف نگهداری شود. مخصوصا در معماری مساجد که دهانه های گرانقدر و فضای تالارها به پوشش نیاز داشت، تقلید از روش عربی از لحاظ کاربری و اقتصادی صرفه بیشتری داشت مانند مثال های زیر:
مسجد کوچه میرنطنز، از قرن ۶ ه. ق مسجد راز اور گلپایگان، از قرن ۹ ه. ق
مسجد حاجتگاه ابیانه مساجد باطاق ضربی و هلالی (شبستان دار)
با کامل شدن طرح سقف حصیری و چوبی بر روی ستونهای سنگی یا این که آجری رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد یا این که خشتی در سقف طاق های ضربی از ثواب استعمال شد. براین اساس شبستان با چهل ردیف با ستون پوشش ضربی متداول شد.
اصول کار طاق ضربی با هلالی را که از نیم بیضی معروف به ناری تشکیل میگردد،
مسجد جامع فهرج یزد(نصفه نخستین قرن اولیه هجری قمری)
ساختمان این مسجد که در طول سعید بن عثمان در قرن نخستین ساخته شده موقتی به به عبارتی آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد شکل گذشته خویش باقی میباشد. یعنی براساس طریق مسجد مدینه. حیاط مستطیل مرکزی؛ در جناح جنوبی طرف قبله و شبستان ستوندار با دو ستون ردیف برابر دیوار قبله و ۴ ستون ردیف عمقی عمود بر دیوار قبله، که دارنده ۳ نار میباشد. ناو وسطی ناو مهم است که در پایان محراب مسجد را بین خویش می گیرد طول این ناو نیز از ناوهای طرفین بزرگتر میباشد.